Künye Alanı
Referans kodu
Başlık
Tarih(ler)
- 1200-1933(M) (Creation)
Tanımlama düzeyi
Miktar ve taşıyıcı ortam
6587 adet dosyadan oluşmaktadır.
Context Alanı
Provenansı
Biographical history
(1200-1933(M))
Biographical history
Sultan II. Abdülhamid, personelin takibindeki en önemli adım olarak, 1879 yılında devlet hizmetinde çalışan memurların resmi personel kayıtlarının tutulmasını sağlamak amacıyla Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nu kurmuştur.
II. Abdülhamid devrinde Osmanlı devlet teşkilâtında görev alan memurların görevleri süresince gelişim aşamalarını izlemek amacıyla 1879 yılında Dâhiliye Nezâreti’ne bağlı olarak kurulan Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun ve 1896’da bu komisyonun lağvedilmesiyle onun yerine teşkil edilen Me’mûrîn-i Mülkiyye Komisyonu’nun faaliyetleri sonucu 1879-1909 döneminde düzenlenmiş olup bu dönemde devlet hizmetinde bulunan memurların sicil kayıtlarını ihtiva etmektedir.
Sicill-i ahvâl defterlerine kaydedilen özet biyografiler, memurların devlet hizmetine ilk girdikleri zaman vermek zorunda oldukları “tercüme-i hâl varakası” denilen matbu bir belge ile tercüme-i hâl varakasına eklenmesi zorunlu olan bazı resmî evraklar esas alınarak hazırlanırdı. Tercüme-i hâl varakasında memurun doğum tarihi, baba adı, eğitim durumu, görevleri, eserleri, rütbe ve madalyaları, kazandığı mükâfatlar, aldığı cezalarla ilgili cevaplandırılması istenen sorular bulunurdu.
Sicill-i ahvâl defterlerinin alfabetik fihrist defterleri düzenlenmiştir. Fihrist defterlerine memurların ve babalarının ismi, memuriyetleri, tercüme-i hâl varakalarının numaraları yazılırdı. Bir memurun sicill-i ahvâl defterindeki sicil bilgilerine ulaşmak için memurun adı ve babasının adının bilinmesi yeterliydi. Esas sicil defterleri ve fihrist defterleri gizlilikleri itibariyle sandıklarda saklanırdı. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra Kānûn-ı Esâsî’ye göre her daire kendi memurunu kendisi seçeceğinden umumi sicil uygulamasına son verilerek 1909 yılından itibaren her memur için kendi dairesinde özel sicil dosyaları oluşturulmaya başlanmıştır.
Arşiv geçmişi
Ulema Sicil Dosyaları, İstanbul Şeriye Sicilleri Arşivi’nde bulunan, Meşihat’a bağlı görev yapan memurlara ait sicill-i ahvâl dosyalarının sayısı 6587’dir. Bu dosyalar arasında şeyhülislam, kazasker müftü gibi üst düzey birçok görevlinin yanı sıra kadıların, naiblerin ve daha az sayıda olmakla birlikte çeşitli kademelerdeki şeriye memurlarının dosyaları yer almaktadır.
Dosyalar yaygın olarak ulema sicil dosyaları olarak bilinmelerine rağmen, dosyaların ait oldugu şahısların tamamının ulema olarak değerlendirmek belki doğru değildir. Çünkü dosyalar arasında dini şeri alanda görev yapan her türlü memurun dosyası bulunmaktadrr. Şeyhülislamlar, müftüler, kadılar, naibler, mahkeme-i şeriyye görevlileri, kürsü şeyhleri, vaiz ve imamlar ile birlikte şoförler, santral memurları ve bahçıvanlara ait dosyalar da yer almaktadır.
Sağlama şekli
Meşihat Arşivi
İçerik ve Yapı
Kapsam ve İçerik
Asılları İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi’nde bulunan 6835 şahıs dosyasının dijitalleri, İSAM Kütüphanesi Arşivi’nde incelenebilmektedir. Dosyalar, şeyhülislamlık makamına bağlı olarak farklı kaza, bölge ve kademelerde görev yapan memurlara ait hâl tercümeleri, icazetname, nüfus ve maaş belgeleri gibi değişik birçok belgeden oluşmaktadır. Dosyaların bazıları sadece zarftan ibaret olup hâl tercümeleri bulunmamaktadır.
Saklama Planı
Dijital kopyaları kalıcı olarak saklanacaktır.
Açık Kapalı Fon
Kapalı Fon
Düzenleme sistemi
Ulema Sicil Dosyalarıı, Evrak fonu altında 36 seri şeklinde memuriyetleri esas alınarak sınıflandırılmış olup toplam 6587 dosyadan oluşmaktadır. Dosyalar, Memuriyetleri esas alınarak seriler oluşturulup, şehirlere göre alt serilere ayrılmıştır.
Erişim ve Yararlandırma Koşulları
Erişim
Kapalı arşivdir. Dosyaların katalog bilgisi online erişime açıktır. Belgelerin dijital kopyaları merkezimiz arsiv@isam.org.tr adresinden e-posta ile talep edilebilmektedir.
Çoğaltma
Dili
- Osmanlı Türkçesi
- Türkçe
Yazı dili
- Arap
- Latin
Dil ve yazı dili notları
Fiziksel özellikler ve teknik gereksinimler
Orijinal nüshaları Meşihat Arşivi’nden T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’na nakledilen Ulema sicil dosyalarının merkezimizde dijital kopyaları mevcuttur.
Araştırma araçları
Ulema Sicil Dosyalarıyla ilgili bilgi ve katalog için ayrıca bkz. Hümeyra Zerdeci, Osmanlı Ulema Biyografilerinin Arşiv Kaynakları, Ankara: TDV Yayınları, 2008. Katalog bilgileri adı geçen eser dikkate alınarak hazırlanıp, geliştirilmiştir.
İlintili/Yardımcı Materyaller
Orijinallerin bulunduğu yer
Kopyaların bulunduğu yer
Belgelerin dijital kopyaları İSAM Kütüphanesi Arşivi (İKA)'nde muhafaza edilmektedir.
Tanımlamanın ilişkili birimleri
T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri
İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi
Notlar Alanı
Not
Koleksiyonun dijital düzenleme ve boyutlandırma işlemi ile sisteme girişleri Kenan Yıldız ve Hatice Aldemir tarafından yapılmıştır.
Alternative identifier(s)
Anahtar Kelimeler
Konu
Yer/kurum
İsim
Tür
Tanımlama Kontrol Alanı
Tanımlama kodu
Kurum kodu
Kurallar ve/veya standartlar
ISAD-G standardına göre tasnif edilmiştir.
Durumu
Ayrıntı düzeyi
Oluşturma ve düzenleme tarihleri
Dili
- Osmanlı Türkçesi
- Türkçe
Yazı dili
- Arap
- Latin
Kaynaklar
Hümeyra Zerdeci, Osmanlı Ulema Biyografilerinin Arşiv Kaynakları, Ankara: TDV Yayınları, 2008.
https://islamansiklopedisi.org.tr/sicill-i-ahval-defterleri
Son devir Osmanlı uleması : (ilmiye ricalinin teracim-i ahvali). / Sadık Albayrak. -- İstanbul : Medrese Yayınları, 1980. 1. c. (VII, 336, 42 s.) : fot., vesika ; 24 cm. -- (Medrese yayınları ; 4) (5 cilt)