Künye Alanı
Referans kodu
Başlık
Tarih(ler)
- 1864-1994 (Creation)
Tanımlama düzeyi
Miktarı ve türü
178 klasör, 3883 zarf
Context Alanı
Oluşturan
Biyografi
Ebüzziya Mehmed Tevfik (1849-1913): Matbaacı, gazeteci, yazar, kûfî hattatı, arabesk süslemeci, halıcı ve politikacı. Matbaacılık tarihinin en önde gelen isimlerinden biridir. Yeni Osmanlılar hareketinin önemli temsilcilerinden muhalif bir aydındır. Avrupa’daki basın, yayın türleri, gazete ve matbaa tekniğindeki birçok yeniliği ülkesine taşıyan Ebüzziya Tevfik, sanatsal tasarımlarını zamanın gelişmiş teknikleri ile buluşturmuş ve Osmanlı’daki yayın ve matbaayı uluslararası kabul gören bir noktaya getirmiştir. Yaşadığı dönemin önemli yapıtlarını sanat değeri yüksek tasarımlarla basmıştır.
Talha Ebüzziya (1882-1921): Ebüzziya Tevfik ikinci oğlu, Velid Ebüzziya’nın abisi, Ziyad Ebüzziya’nın babasıdır. Konya sürgününden döndükten sonra II. Meşrutiyet’in İlanı (1908) ile beraber babasının yanında Tasvir-i Efkâr gazetesi ve Matbaa-i Ebüzziya’nın yayın işlerinde çalışmaya başladı. Babasının vefatından sonra Velid Ebüzziya ile beraber gazete ve matbaanın başına geçti. Milli Mücadele yıllarında gazete ve matbaanın başında olan Talha ve Velid Ebüzziyalar Ankara Hükümetinin gayri resmi sözcüsü oldu. İngilizlerin İstanbul’un işgali haberlerini tüm Anadolu’ya yayılmasında rolü bulunduğu için hapsedildi. Burada Verem hastalığına yakalanarak tedavi gördüğü İsviçre’de bir senatoryumda vefat etti.
Velid Ebüzziya (1884-1944): Babasının vefatından sonra abisi Talha Ebüzziya ile beraber gazete ve matbaanın yönetimine geçti. Bu dönemde gazetelerde resimler yayınlanmasına öncülük ederek gazeteyi daha çekici bir hale getirmiş ve gazete içeriklerinin zenginleşmesine katkıda bulunmuştur. Milli Mücadele yıllarında önemli gazetecilik başarılarına imza atan Velid Ebüzziya kurduğu iddia edilen «Mim Mim Grubu» isimli -işgal kuvvetlerinin Türk ordusundan toplayıp depolara kaldırdığı silah ve mühimmatı Anadolu’ya kaçırması için kurulan- yer altı teşkilatı ile İstiklal Madalyası aldı. Cumhuriyet’in İlanı’ndan (1923) sonra devrimlere aldığı karşı tutum sebebiyle İstiklal Mahkemelerinde yargılandı daha sonra beraat etti. Bu dönemde Zaman gazetesini yayınlayan Velid Ebüzziya gazete yazılarını bırakarak daha çok matbaa yayınları ile ilgilendi.
Ziyad Ebüzziya (1911-1994): Gazeteciliğe 1933 yılında amcası Velid Ebüzziya’nın çıkardığı Zaman gazetesinde başladı. Daha sonra Tasvîr-i Efkâr’da Velid Ebüzziya ile birlikte çalıştı (1940-1945). Velid Bey’in ölümünden sonra Cihat Baban’la birlikte aynı gazeteyi Tasvir adıyla çıkardı (1945-1949). 1950’de Demokrat Parti’den Konya milletvekili oldu. Robert College’da Türkçe, tarih, coğrafya öğretmenliği yaptı (1938-1943). Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin kurucu heyetinde yer aldı (1955-1960). İstanbul Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi olarak çalıştı (1979-1985). Türk Kültürüne Hizmet Vakfı’nın kurucuları arasında yer aldı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ne basın tarihiyle ilgili maddeler yazdı.
Arşiv geçmişi
Sağlama şekli
Satın alma (20.12.1994)
İçerik ve Yapı
Kapsam ve İçerik
Ebüzziya Ailesi Evrakı, gazeteci, matbaacı ve politikacı Ebüzziya Mehmed Tevfik ile başlayıp (01.01.1719), torunu Ziyad Ebüzziya ile sona ermektedir (17.03.1992). Yaklaşık 130 yıllık bir dönemi ve üç kuşağı kapsayan evrak, Osmanlı Devleti’nin son dönemi ile erken Cumhuriyet yıllarına ilişkin önemli belge ve bilgileri içermektedir.
Fon; Ebüzziya Mehmed Tevfik, oğulları Talha ve Velid Ebüzziya ile torunu Ziyad Ebüzziya’ya ait belgelerden oluşmaktadır. Belgeler arasında aile içi yazışmalar, Ali Suâvi, Server İskit, Yunus Nadi ve Recâizâde Mahmud Ekrem gibi dönemin aydınlarıyla yapılan mektuplaşmalar, Tasvîr-i Efkâr gazetesinde yayımlanan makaleler, Matbaa-yı Ebüzziyâ’da basılan eserler ve arabesk süslemeli kitaplar yer almaktadır.
Cumhuriyet dönemine ait belgeler arasında ise Ziyad Ebüzziya’nın dönemin önde gelen isimleriyle yazışmaları, Ebüzziya Matbaası’nda basılmış koleksiyon niteliğindeki takvimler, kartpostal örnekleri ve benzeri materyaller bulunmaktadır.
Fon ayrıca fotoğraf, gravür, harita ve gazete kupürlerinden oluşan zengin bir görsel ve yazılı malzeme içermekte dönemin entelektüel ve siyasi yaşamına ışık tutmaktadır.
Saklama Planı
Tarihi belge niteliği taşıdığından kalıcı olarak saklananacaktır.
Açık/Kapalı Fon
Kapalı Fon.
Düzenleme sistemi
Fon, evrak sahibi aile üyelerine göre altfonlara, onların ürettikleri belgeler serilere ayrılmış ve konularına göre dosyalar oluşturulmuştur.
Erişim ve Yararlandırma Koşulları
Erişim
Açık erişim. Evrak'ın katalog bilgisi ve belgelerin dijital görüntüleri online erişime açıktır. Belgelerin orjinalleri talep edildiği taktirde merkezimizde incelenebilmektedir.
Çoğaltma
Telif hakkı İSAM'a aittir.
Dili
- Osmanlı Türkçesi
- Türkçe
- İngilizce
- Fransızca
- Almanca
- Arapça
Yazı dili
- Arap
- Latin
Dil ve yazı dili notları
Fiziksel özellikler ve teknik gereksinimler
Ağırlıklı olarak kâğıt olan koleksiyon içerisinde 40 adet dia ve fotoğraf bulunmaktadır. Dialar için görüntüleme cihazı gereklidir.
Bazı belgeler yıpranmış olduğundan okunabilir değildir.
Araştırma araçları
İlintili/Yardımcı Materyaller
Orijinallerin bulunduğu yer
Belgelerin orjinalleri İSAM Kütüphanesi Arşivi (İKA) deposunda muhafaza edilmektedir.
Kopyaların bulunduğu yer
Belgelerin dijital kopyaları İSAM Kütüphanesi Arşivi (İKA)'nde mevcut harddisklerde muhafaza edilmektedir.
Tanımlamanın ilişkili birimleri
Orhan Şaik Gökyay Evrakı
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Kataloğu
Notlar Alanı
Alternative identifier(s)
Anahtar Kelimeler
İsim
- Vala Emircan (Konu)
- Alev Ebüzziya Siesbye (Konu)
- Mükerrem Janina (Konu)
- Fuat Emircan (Konu)
- Abdülali Emircan (Konu)
- Cebbar Ertürk (Konu)
- Şinasi (Konu)
- Ahmed Rıza (Konu)
- Jean Louis Bacqué Grammont (Konu)
- Pars Tuğlacı (Konu)
- Namık Kemal (Konu)
- Yunus Nadi (Konu)
- Recaizade Mahmud Ekrem (Konu)
- Ali Suavi (Konu)
- Celal Nuri İleri (Konu)
Tür
Tanımlama Kontrol Alanı
Tanımlama kodu
Kurum kodu
Kurallar ve/veya standartlar
ISAD-G standardına göre tasnif edilmiştir.
Durumu
Ayrıntı düzeyi
Oluşturma ve düzenleme tarihleri
Tasnifi 02.07.2014 tarihinde tamamlanmıştır.
Dili
- Türkçe
Yazı dili
- Latin
Kaynaklar
Ziyad Ebüzziya’nın, “Ebüzziya Mehmed Tevfik” (https://islamansiklopedisi.org.tr/ebuzziya-mehmed-tevfik) ve “Ebüzziya, Velid” (https://islamansiklopedisi.org.tr/ebuzziya-velid) maddeleri. Turgut Kut’un “Matbaa-i Ebüzziya” (https://islamansiklopedisi.org.tr/matbaa-i-ebuzziya) maddesi. Mustafa İsmet Uzun’un “Ebüzziya, Ziyad” (https://islamansiklopedisi.org.tr/ebuzziya-ziyad) maddesi. Ziyad Ebüzziya’nın DİA’da basın ile ilgili çeşitli maddeleri bulunmaktadır. Ebüzziya ailesi hakkında İstanbul Ansiklopedisi’nde de çeşitli maddeler mevcuttur. Özgür Türesay Mecmua-i Ebüzziya ve Ebüzziya Tevfik hakkında Fransa’da yüksek lisans ve doktora olmak üzere iki tez çalışması yapmıştır. (http://ktp.isam.org.tr/?geldi=ara_ktpb&blm=sonuc&navdil=tr&wKitaplar=eb&wYazarlar=%C3%B6zg%C3%BCr+t%C3%BCres&wYayyerleri=&YnglnTrh=&-max=10&-find=). Ömer Faruk Şerifoğlu’nun hazırladığı “Kültür ve Sanat Hayatımızda Ebüzziya Ailesi” başlıklı çalışma.
Arşivcinin notu
Kaba tasnif çalışmaları Dr. Kenan Yıldız, Dr. Ekrem Tak ve Ömer Faruk Şerifoğlu; Kaba-ince tasnifi ve ISAD-G Standardı'na uyarlanması Neslihan Aracı Güler ve Dr. Nuray Urkaç Güler, dijitalleştirme Volkan Kuru tarafından yürütülmüştür. Dijital görüntülerin tasnifi Neslihan Aracı Güler ve Hatice Aldemir tarafından yapılmıştır.